.jpg)
Του Περικλή ΚοροβέσηΥπάρχει δικαιολογημένη επαναστατική βία ή η πολιτική βία είναι πάντοτε φασιστική;
Η βία έχει πολλές μορφές, που όλες αποσκοπούν στην εξόντωση της ζωής. Βία είναι ο πόλεμος, αλλά βία είναι – και σε καιρό ειρήνης – ο θάνατος εκατομμυρίων ανθρώπων από την πείνα, κι όχι μόνο στον λεγόμενο τρίτο κόσμο. Η βία συχνά δεν εμφανίζεται με το όνομά της, αλλά σαν κάποιο φυσικό φαινόμενο που πρέπει να το δεχτούμε γιατί δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς. Η ανεργία, η έλλειψη κατοικίας, ο αναλφαβητισμός, ανεπαρκής ή καθόλου ιατροφαρμακευτική φροντίδα, η ανυπαρξία πόσιμου νερού, η αδυνατότητα μετακίνησης (η μετανάστευση, που έχει δώσει μέχρι σήμερα περίπου 14.000 νεκρούς μόνο στην Ευρώπη) είναι μερικές από τις μορφές βίας που κατά κανόνα μετονομάζεται σε κάτι άλλο.
Αλλά ακόμη κι εκεί όπου υπάρχει ένοπλη βία, πόλεμοι μεταξύ κρατών ή εμφύλιοι ή ακόμα και θρησκευτικοί πόλεμοι, η βία πάντα ανήκει στην άλλη πλευρά. Η δικιά μας πάντα υπηρετεί κάποιο υψηλό ιδανικό, και ως εκ τούτου δεν είναι βία. Όλες, δε, οι εθνοκαθάρσεις και οι γενοκτονίες ποτέ δεν ήταν σφαγές, αλλά υπεράσπιση της καθαρότητας της φυλής ή του έθνους. Κι οι αιματηρές καταστολές των κινημάτων των δύο προηγούμενων αιώνων ήταν απλώς μια αποκατάσταση της τάξης.
Θα μπορούσαμε να λέγαμε πως η βία είναι συστατικό στοιχείο των κοινωνιών όπου ζούμε και απαραίτητη προϋπόθεση για την επιβίωσή τους;
Αν πάρουμε σαν δεδομένο πως σχεδόν κάθε χώρα του πλανήτη μας κυβερνιέται από μια μικρή μειοψηφία που έχει συσσωρεύσει αμύθητο πλούτο, αφήνοντας τη συντριπτική πλειοψηφία του λαού στην ένδεια και την εξαθλίωση, είναι λογικό να διαθέτει όλες τις απαραίτητες δυνάμεις καταστολής (στρατό, αστυνομία, σεκιουριτάδες, παρακρατικούς) για να προστατέψουν την περιουσία της (ωραίο όνομα για τα προϊόντα κλοπής που προστατεύονται από το κάθε σύνταγμα). Οι άρχοντες της γης ξέρουν πως οι ανισότητες δεν δημιουργούν ισορροπίες, αλλά ανισορροπίες. Και αυτό αποτελεί μια διαρκή απειλή για αυτούς. Για αυτό αποθηκεύουν τεράστιες δυνάμεις βίας, που είναι έτοιμες να χρησιμοποιηθούν ανά πάσα στιγμή.
Αλλά η καταστολή διαρκεί για μια μάλλον σύντομη περίοδο, δεδομένου του άνισου συσχετισμού δυνάμεων. Τι γίνεται όμως όταν δεν υπάρχει καταστολή;
Η κυρίαρχη ιδεολογία μεταγγίζεται στις μεγάλες μάζες, που πείθονται πως αυτή είναι η πραγματική τάξη του κόσμου και οι ίδιες δεν μπορούν να καταφέρουν τίποτε.
Η χριστιανική θρησκεία, από τη στιγμή που γίνεται κρατική θρησκεία, γίνεται και ιδεολογία του κράτους. Και από εδώ και μπρος δεν έχεις να τα βάλεις με το μονάρχη, αλλά με τον ίδιο το θεό, μια και ο μονάρχης βρίσκεται στη θέση του «ελέω θεού». Δηλαδή, ο μονάρχης είχε το θεό «μπάρμπα στη Κορώνη» και τον διόρισε. Και ως εκ τούτου, ο πιστός στο θεό πρέπει να είναι πιστός και στο μονάρχη.
Σήμερα, παρά την τεράστια δύναμη που έχει η εκκλησία, δεν μπορεί να παίξει τον ίδιο ρόλο που έπαιζε πριν από τις αστικές επαναστάσεις. Έχει όμως διαμορφωθεί μια νέα θρησκεία που έχει καλύτερα αποτελέσματα. Η τηλεόραση, που προπαγανδίζει έναν καταναλωτικό παράδεισο και μετατρέπει τον πολίτη σε καταναλωτή. Ο καταναλωτής θεωρεί τον εαυτό του έναν εν δυνάμει καπιταλιστή. Θέλει να αγοράσει ένα σπίτι σαν κι αυτά που βλέπει στα περιοδικά. Ένα αυτοκίνητο πρωτοκλασάτο. Πιστεύει πως θα πλουτίσει εύκολα αν παίξει τις οικονομίες του στο Χρηματιστήριο. Και όλες αυτές οι ψευδαισθήσεις θα χαθούν όταν χάσει τα λεφτά του στον τζόγο, του πάρουν πίσω το σπίτι και το αυτοκίνητο και βρεθεί υπερχρεωμένος στο δρόμο. Αλλά μέχρι αυτή τη στιγμή υπηρέτησε πιστά το σύστημα.
Βία και κράτος
Η βία είναι επινόηση του κράτους και της εξουσίας. Δεν πρέπει να τη συγχέουμε με τη βία της φύσης. Η βία της φύσης είναι μια διατροφική αλυσίδα. Και η διαφορά που έχουμε με τα ζώα είναι πως εμείς τρώμε το κρέας μαγειρεμένο κι αυτά το τρώνε ωμό. Επιπλέον, τα ζώα τρώνε αυτό που τους χρειάζεται για να ζήσουν, ενώ εμείς καταναλώνουμε και αυτά που δεν μας χρειάζονται για να ζήσουμε. Άρα, οποιαδήποτε αναφορά στη βία σαν ένα φυσικό χαρακτηριστικό του ανθρώπου, μια που και εμείς είμαστε μέρος της φύσης, είναι παραλογισμός. Σίγουρα ο άνθρωπος έχει μέσα του και τον Χριστό και τον Χίτλερ. Μπορεί να αγιάσει και μπορεί να κάνει μαζικά εγκλήματα, ακόμα και αν η τύχη του πολέμου έχει κριθεί (Χιροσίμα, Ναγκασάκι). Αν ο Κρο-Μανιόν επικράτησε του Νεάντερταλ, ήταν γιατί χρησιμοποίησε τη γλώσσα και τα σύμβολα. Δηλαδή, βρήκε έναν τρόπο επικοινωνίας που έχει μέσα της το επιχείρημα και τη συνδιαλλαγή. Η βία είναι ακριβώς το αντίθετο. Επιβάλλεται χωρίς επιχείρημα. Και αυτή είναι η λειτουργία της εξουσίας.
Εξουσία-κράτος-βία είναι μια ίδια ενότητα. Πώς ανατρέπεται αυτό;
Μέχρι τώρα, όπως προκύπτει από την ιστορία, έχουμε δύο δρόμους. Ο ένας είναι με βίαιη επανάσταση και ο άλλος είναι με διάβρωση. Όπου ανατράπηκε βίαια το κράτος, η εξουσία και η βία δεν έφυγαν, απλώς άλλαξαν διαχειριστή. Και όπου ο φορέας της επανάστασης είχε ένα κυρίαρχο κόμμα, τότε είχαμε νίκη του ολοκληρωτισμού, που στο όνομα της επανάστασης και της υπεράσπισής της έφερνε ένα δεσποτισμό χειρότερο από τον προηγούμενο. Η διάβρωση είναι να χτίζεις τη νέα κοινωνία μέσα στην παλιά. Ένα καλό παράδειγμα είναι οι σοσιαλδημοκράτες της Σουηδίας, που έχτισαν όλη την υποδομή του κοινωνικού κράτους, όπως και δίκτυα λαϊκής παιδείας και υγείας, πολύ πριν αναλάβουν την εξουσία. Οι σοσιαλδημοκράτες δούλευαν περίπου εβδομήντα χρόνια στην κοινωνία, χτίζοντας τις λαϊκές υποδομές, και δημιούργησαν τεράστια κινήματα αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας. Και όταν ανέλαβαν την εξουσία, «κρατικοποίησαν» αυτό το κίνημα και αποκεί άρχισε η παρακμή του. Το κράτος πάντα είναι σημάδι ταξικής εξουσίας. Και το ερώτημα αν πρέπει να υπάρχει, υπαρκτό.
Κάποιος θα μπορούσε να απορρίψει αυτές τις σκέψεις ως ρεφορμιστικές και καθόλου επαναστατικές. Ας θυμηθούμε: Η Καμπότζη και το Βιετνάμ είναι οι δύο μοναδικές χώρες που νίκησαν ένοπλα τον ιμπεριαλισμό των ΗΠΑ. Οι αρχές του Πολ Ποτ είχαν ένα επαναστατικό όραμα: απόλυτη ισότητα, κατάργηση του κέρδους και του χρήματος, επιστροφή της παραγωγής στον πρωτογενή τομέα και άλλα τέτοια ωραία πράγματα. Αλλά για να τα κάνει να συμβούν όλα αυτά, σφαγίασε περίπου το ένα τρίτο του πληθυσμού της Καμπότζης κι έριξε τη χώρα στην απόλυτη φτώχεια (οι αξιωματούχοι του καθεστώτος δικάζονται ακόμα για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας).
Μια τέτοια επανάσταση είναι το ίδιο μισητή όσο και μια φασιστική δικτατορία. Ο Παπαδόπουλος έλεγε το πραξικόπημά του επανάσταση. Οι αλλαγές στην κοινωνία γίνονται πρωτίστως στις συνειδήσεις. Κι από τη στιγμή που αρχίζουμε να βλέπουμε τα πράγματα διαφορετικά – και με τη δικιά μας ελεύθερη βούληση – στρατευόμαστε σε έναν κοινωνικό ακτιβισμό που θα δώσει καρπούς όταν οι συνθήκες ωριμάσουν.
Βεβαίως, η Ιστορία δεν προχωράει με μέτρο τη ζωή ενός ανθρώπου. Και είναι ευθέως ανάλογη με τις συνειδήσεις της συντριπτικής πλειοψηφίας ενός λαού. Και όσο κυριαρχεί η τηλεοπτική συνείδηση, η επανάσταση μεταφέρεται στο μέλλον. Και δυστυχώς, η Ιστορία δεν είναι αυτοκίνητο για να παίρνει επιτάχυνση. Κινείται με τους ρυθμούς που της επιβάλλουν οι μάζες. Και όσο αυτές παραμένουν σε αδράνεια, βρίσκεται κι αυτή σε αδράνεια.
Παρόλα αυτά τα στοιχειώδη για κάποιον πολιτικά σκεπτόμενο άνθρωπο, βρέθηκαν ομάδες που θέλησαν να επιταχύνουν την Ιστορία. Ο Χορστ Μάλερ ήταν ένας από αυτούς. Αυτό το επιφανές μέλος της «Φράξιας Κόκκινος Στρατός»-RAF θεωρούσε την εργατική τάξη της Δυτικής Γερμανίας τελείως παθητική και διεφθαρμένη, και ως εκ τούτου ήταν αδύνατο να απελευθερωθεί από μόνη της. Οι εργάτες ήταν κατατρομαγμένα γουρούνια, μαζί με το σύνολο της Αριστεράς. Και μαζί με τους συντρόφους του, πίστεψαν πως με κάποιες δολοφονίες και κάποιους δυναμίτες θα την απελευθέρωναν. Αντίστοιχες αντιλήψεις και δράσεις υπήρχαν και σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Το ενδιαφέρον με τον Μάλερ ήταν πως, μόλις βγήκε από τη φυλακή, άλλαξε το μπολσεβίκικο κοστούμι του και φόρεσε το ναζιστικό. Σήμερα είναι ηγετικό στέλεχος των νεοναζί.
Άλλαξε ο Μάλερ πολιτικές αντιλήψεις, όπως τον κατηγόρησαν, ή απλώς παρέμεινε συνεπής στις απόψεις του και ήταν πάντα ναζί; Κατά την άποψή μου, μια ναζιστική ή φασιστική αντίληψη δεν είναι απαραίτητο να έχει την αντίστοιχη ιδεολογική αναφορά. Μπορεί να εκφράζεται μέσα από ένα θρησκευτικό κίνημα. Ακόμα μπορεί να εκφραστεί και από το οποιοδήποτε πολιτικό κίνημα, δεξιό, κεντρώο, αριστερό, αλλά ακόμα και αναρχικό. Σ’ αυτήν την αντίληψη υπάρχουν μερικά σταθερά χαρακτηριστικά που μπορούμε να τα κατονομάσουμε:
– Οι μάζες βρίσκονται σε λήθαργο και παρακμή και από μόνες τους δεν μπορούν να κάνουν τίποτε. Είναι πρόβατα και χρειάζονται έναν τσοπάνη (χριστιανική προσέγγιση, ποίμνιο και ποιμένας). Έχουν ανάγκη από έναν μεσσία-αρχηγό που θα τους οδηγήσει στην απελευθέρωσή τους, αφού πρώτα υποταγούν τυφλά στον αρχηγό (Χίτλερ, Μουσολίνι και, από την άλλη πλευρά του καθρέπτη, Στάλιν, Μάο και όχι μόνο). Το ρόλο του μεσσία μπορούν να παίξουν και οι λεγόμενες πρωτοποριακές ομάδες, που θεωρούν τον εαυτό τους εκπρόσωπο του λαού, άσχετα αν δεν έχουν καμιά σχέση μαζί του.
– Στο σημείο, λοιπόν, που όλοι αυτοί είναι ανώτεροι από τους άλλους, είτε σαν φυλή ή πρωτοπορία είτε σαν ποιμένες-αρχηγοί και φίρερ, αναγκαστικά δεν μπορεί να υπάρξει ισότητα. Οι άλλοι είναι υποδεέστεροι. Άρα, το μόνο που έχουν να κάνουν οι «κατώτεροι» είναι ή να ακολουθήσουν τυφλά τους αρχηγούς ή να θεωρηθούν εχθροί, στο σημείο που δεν υποτάσσονται στην ανώτερη αλήθεια.
– Όταν κάποιος από μας πατάει μια κατσαρίδα, ποτέ δεν σκέφτεται ότι σκοτώνει μια ζωή. Και όταν οι άνθρωποι, στα μάτια των ανωτέρων, έχουν τα ίδια δικαιώματα με τις κατσαρίδες, η ανθρώπινη ζωή δεν έχει καμία σημασία. Για αυτό είναι εύκολη η βία. Άνθρωποι είναι μόνο όσοι είναι δικοί μας. Οι υπόλοιποι βαπτίζονται εχθροί. Και η βία, από εργαλείο, γίνεται αξία και δημιουργεί τον σίριαλ κίλερ, είτε με πολιτική αναφορά είτε όχι.
– Υπάρχει πάντα μια αναφορά που δεν μπαίνει ποτέ σε αμφισβήτηση. Και αυτή μπορεί να είναι θρησκευτική-μεταφυσική, μπορεί να είναι εθνική ιδέα, μπορεί να είναι φυλετική, και ακόμα μπορεί να είναι επαναστατική-φαντασιακή. Ένα είδος θεατρικού έργου που, για να παιχτεί, απαιτεί ανθρώπινες ζωές.
Όλα τα κινήματα που είχαν αυτά τα χαρακτηριστικά, άσχετα αν κάποτε πήραν την εξουσία ή δεν μπόρεσαν ποτέ να την πλησιάσουν κι έμειναν μικρές περιθωριακές ομάδες κι εξοντώθηκαν, έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό. Δεν είναι κινήματα μαζών, ακόμα και όταν είναι μαζικά, αλλά ένα κρατικό μόρφωμα που χτίζεται μέσα στο κράτος με σκοπό να το αντικαταστήσει. Με άλλα λόγια, ο παράγοντας άνθρωπος είναι απών. Για αυτό και η βία για αυτούς είναι απαραίτητη. Γιατί σκέφτονται σαν κράτος και εξουσία.
Αν ζούσε σήμερα ο Τσε, δεν θα έκανε κανένα αντάρτικο. Θα είχε καταλάβει πως τα ένοπλα κινήματα είναι αδιέξοδα. Δηλαδή, αυτό που κατάλαβαν όλα τα ένοπλα κινήματα στη Λατινική Αμερική, που δεν είχαν καμιά σχέση με τις καρικατούρες των ένοπλων κινημάτων στην Ευρώπη.
Οι Σαντινίστας, που πήραν την εξουσία με τα όπλα το 1979, κατάλαβαν στη συνέχεια πως δεν μπορούσαν να την κρατήσουν με τα όπλα. Και το 1990 κάνουν εκλογές, τις οποίες και χάνουν και αποχωρούν από την εξουσία.
Ο υποδιοικητής Μάρκος των Ζαπατίστας στο Μεξικό ποτέ δεν δήλωσε πως πρέπει να πάρουν την εξουσία με τα όπλα, αλλά πως πρέπει να παλέψουν σε ένα πολιτικό πλαίσιο που θα δημιουργούσε μια αυθεντική δημοκρατία στο Μεξικό, που θα χωρούσε και τα δικαιώματα των ιθαγενών λαών του.
Το μόνο ένοπλο κίνημα που έχει απομείνει στη Λατινική Αμερική είναι το παραδοσιακό αντάρτικο του FARC, που δεν έχει πραγματικό πρόγραμμα εξουσίας. Αυτοσυντηρείται συχνά με συμμαχίες με τις μαφίες των ναρκωτικών, δημιουργώντας έτσι ένα ανταρτοληστρικό κίνημα που δεν έχει σχέση με τη πολιτική, αλλά με την επιβίωση.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου